Integracja sensoryczna to proces zachodzący w układzie nerwowym. Polega on na odbieraniu, rejestrowaniu i interpretowaniu bodźców docierających do poszczególnych zmysłów człowieka. Ośrodkowy układ nerwowy za pomocą zmysłów nieustannie zbiera wszystkie informacje z ciała i z otoczenia: wzrokowe, słuchowe, węchowe i smakowe, dotykowe, proprioceptywne (z mięśni, ścięgien, stawów) i przedsionkowe (mówiące o położeniu w przestrzeni). Dzięki współpracy wszystkich naszych zmysłów możemy bez problemu wykonywać wiele czynności, które wydają nam się proste i automatyczne właśnie dlatego, że nasze zmysły działają prawidłowo i współdziałają ze sobą, np. gdy siedzimy w fotelu, słuchając muzyki, kiedy biegniemy, pracujemy, śpimy.
W ostatnim czasie coraz więcej dzieci uczęszcza na terapię integracji sensorycznej. Główną przyczyną tej tendencji jest oddalenie się człowieka od natury, przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach i podejmowanie aktywności w formie siedzącej.
Współczesny świat jest przeładowany bodźcami. Towarzyszy nam ciągły pośpiech, mamy nadmiar obowiązków. Za mało śpimy, za mało się ruszamy. Stale, nawet w nocy, mamy przy sobie przeróżne urządzenia multimedialne. W takich warunkach nasze dzieci są przestymulowywane, a ich układ nerwowy nie radzi sobie z tym przeciążeniem.
Na skutek nieprawidłowości w zakresie rozwoju integracji sensorycznej dzieci przejawiają bardzo specyficzne, jednocześnie bardzo zróżnicowane problemy w codziennym życiu domowym i przedszkolnym. Nieprawidłowe działanie każdego ze zmysłów zaburzają czynności manualne, procesy poznawcze i rozwój emocjonalny dziecka.
Kiedy warto skonsultować się ze specjalistą w dziedzinie integracji sensorycznej
Dziecko:
-
jest niezdarne ruchowo, często się potyka, przewraca, spada z krzeseł itp.,
-
ma trudności z przyjęciem i utrzymaniem prawidłowej pozycji siedzącej,
-
ma słabą równowagę,
-
ma problemy z czynnościami samoobsługowymi: samodzielnym jedzeniem, sznurowaniem butów, ubieraniem i rozbieraniem się, zapinaniem lub rozpinaniem guzików,
-
szybko się męczy,
-
jest wiotkie, często podpiera głowę, pokłada się na ławce,
-
nieprawidłowo trzyma ołówek, zbyt mocno lub zbyt słabo przyciska go do papieru,
-
ma nieustaloną bądź skrzyżowaną lateralizację,
-
ma kłopot z wodzeniem wzrokiem za przesuwającym się przedmiotem,
z przepisywaniem z tablicy, prowadzeniem obserwacji, -
ma problemy z rozpoznawaniem kształtów, wyodrębnianiem figur z tła, odnajdywaniem szczegółów na obrazku,
-
ma pismo lustrzane, odwraca litery, sylaby bądź słowa,
-
ma opóźniony rozwój mowy bądź zaburzenia artykulacyjne,
-
ma kłopoty z różnicowaniem dźwięków, myli podobne słowa, słabo rozumie bardziej złożone polecenia werbalne,
-
ma bardzo wąski repertuar żywieniowy, jest wybredne, nie chce próbować nowych potraw, często ma odruch wymiotny,
-
nie znosi dotyku określonych faktur, nie lubi rajstop, czapek, itp.,
-
przesadnie reaguje na niewielki ból bądź ignoruje nawet poważniejsze skaleczenia,
-
ma problemy z koncentracją,
-
ma trudności z zasypianiem i budzeniem się,
-
jest poirytowane w sytuacji natłoku bodźców wzrokowych bądź słuchowych,
-
jest nadaktywne i impulsywne,
-
przejawia zachowania agresywne,
-
jest wycofane, nieśmiałe, unika kontaktów.
Wszystkie opisane powyżej przykłady zachowań mogą być rezultatem zaburzonych procesów integracji sensorycznej. Jeżeli nauczyciel lub rodzic dostrzega jakiekolwiek niepokojące symptomy bądź wyraźne nieprawidłowości rozwojowe, warto jak najszybciej skonsultować się ze specjalistą, który pomoże określić charakter dysfunkcji i pokieruje do odpowiedniej placówki na zajęcia z terapeutą. Nie warto zwlekać, czekając, aż dziecko „wyrośnie” z problemu. Wczesna diagnoza i szybka interwencja zwiększają szansę na całkowite wyrównanie deficytów, a tym samym na umożliwienie dziecku dalszego – prawidłowego – rozwoju. Terapia SI polega na stopniowym udoskonalaniu tego, co wymaga poprawy. Dzieci uczą się prawidłowego różnicowania bodźców, planowania ruchów ciała, zaczynają akceptować wrażenia, których wcześniej unikały, bardziej rozumieją to, co się z nimi dzieje i lepiej sobie z tym radzą.
Drodzy Rodzice!
Jeśli podejrzewacie u swojego dziecka zaburzenia procesów integracji sensorycznej lub słyszycie od nauczyciela o konieczności wspomagania dziecka terapią SI, zacznijcie dokładnie przyglądać się swojemu dziecku, obserwujcie, jakich wrażeń unika, a jakich poszukuje i potrzebuje.
Najlepszym źródłem wiedzy o potrzebach dziecka jest obserwacja jego spontanicznych reakcji, podejmowanych zabaw i aktywności. Terapia integracji sensorycznej to oddziaływania zaplanowane i prowadzone przez terapeutów, jednak oddziaływania, jakich dziecko doświadcza w domu, są nie mniej ważne i polegają na dostarczaniu dziecku potrzebnych mu wrażeń i w miarę możliwości eliminowaniu tych, które nie wpływają pozytywnie na funkcjonowanie dziecka. Jak to zrobić?
-
bawcie się z dzieckiem i spędzajcie z nim czas – eksperymentujcie z wodą (przelewanie, nalewanie) i piaskiem (przesypywanie, mieszanie);
-
spędzajcie czas na podwórku: grajcie w piłkę, bierzcie udział w nauce jazdy na rowerze, nartach, hulajnodze, urządzajcie wspólne wycieczki;
-
bawcie się w chowanego, ciepło-zimno, ciuciubabkę;
-
grajcie w różnorodne gry planszowe, układajcie z dzieckiem puzzle i twórzcie budowle z klocków;
-
ugniatajcie, lepcie, malujcie – zabawa masą plastyczną to niezwykle atrakcyjne zajęcie dla dzieci;
-
zachęcajcie dziecko do próbowania nowych potraw, o różnych smakach i konsystencji;
-
stwórzcie wspólnie tor przeszkód, taki który będzie wymagał od dziecka pełzania, skakania, wspinania, turlania, celowania, itp.;
-
stwarzaj dziecku jak najwięcej okazji do wspólnego gotowania, mieszania, ugniatania różnego rodzaju ciast;
-
pozwólcie dziecku na eksperymenty, niech przelewa płyny z kubeczka do kubeczka, przez lejek, a łyżeczką przesypuje drobne materiały (ryż, kaszę) do pojemników różnej wielkości i kształtu.
Te z pozoru proste czynności mają ogromny wpływ na prawidłowy rozwój dziecka, dlatego tak ważne jest, by towarzyszyć dziecku i zachęcać do podejmowania tego typu aktywności. Ważne jest, aby organizować dzieciom aktywności, dzięki którym mogą poznawać świat wielozmysłowo.
Pamiętajcie – pozostawienie dziecka przed telewizorem, telefonem lub tabletem będzie zaburzało jego rozwój jeszcze bardziej.
Opracowanie: Joanna Szarota-Zając
Bibliografia:
Voss A. „Zrozumieć sygnały sensoryczne dziecka”, Grupa Wydawnicza Harmonia Gdańsk 2017
Kubala-Kulpińska A. „W świecie zmysłów, czyli jak usprawniać integrację sensoryczną
uczniów”, „Życie Szkoły” 10/2018
Perchalec-Wykręt A., Sabik M. „Pierwsze zabawy z integracji sensorycznej dla maluchów”, Wydawnictwo Harmonia Gdańsk 2018
Wentrych A. „Zanim wkroczy specjalista… – część 2” Jak pomóc przedszkolakowi w trudnych sytuacjach. Przewodnik dla nauczycieli i rodziców; Wydawnictwo CEBP Kraków 2020
materiały zaczerpnięte z czasopisma: „Bliżej Przedszkola”, „Wychowanie w Przedszkolu”