Każde dziecko w wieku przedszkolnym jest bardzo „plastyczną”, podatną na wpływy otoczenia istotą, która rozwija się dzięki różnym czynnikom. Do czynników mających bezpośredni wpływ na rozwój i wychowanie małego dziecka można zaliczyć rodzinę oraz przedszkole – to one bowiem pomagają małemu dziecku rozwijać się, uczyć samodzielności i wreszcie samodzielnie funkcjonować. Rodzice są pierwszymi i najlepszymi nauczycielami dziecka. To oni widzą jego pierwsze próby w zakresie samodzielnego poruszania się, uczą pierwszych słów, pierwsi widzą uśmiech swojego dziecka. Rodzice są bowiem nieocenionym źródłem informacji o swoich dzieciach, o ich słabych i mocnych stronach, potrzebach i zainteresowaniach, itp. Potem do procesu rozwoju i wychowania malucha włącza się przedszkole. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę, że teraz obok nich będzie ktoś, komu również dobro ich pociechy będzie leżało na sercu. Nauczyciel wychowania przedszkolnego powinien być otwarty w stosunku do rodziców i okazać im wolną wolę współpracy, zapoznać ich z formami tej współpracy, zachęcić ich do współdziałania i współdecydowania o procesie rozwoju dziecka. Ważne jest bowiem to, aby obydwie strony współdziałały ze sobą dla wspólnego celu, jakim jest prawidłowy rozwój dziecka.
Okres edukacji przedszkolnej jest niezwykle istotny w życiu dziecka przede wszystkim dla kształtowania jego osobowości, jak i nabywania różnorodnych doświadczeń i umiejętności. Przedszkole pełni ogromnie ważne role w kształtowaniu samodzielności, budowaniu zaufania do samego siebie oraz nabywaniu umiejętności adaptacyjnych. Relacje z rówieśnikami odgrywają kluczową rolę w rozwoju emocjonalnym i społecznym każdego dziecka. Grupa rówieśnicza pozwala dziecku doświadczyć różnorodnych interakcji.
Zadaniem nauczyciela jest rozpoznawanie potencjalnych możliwości i indywidualnych potrzeb dziecka oraz taka organizacja zajęć, aby te potrzeby zostały zaspokojone. Diagnoza wstępna, dokonywana na podstawie obserwacji, analizy wytworów oraz wywiadu z rodzicami, jest niezbędna, aby poznać mocne strony dziecka oraz obszary wymagające wsparcia. Jest także podstawą do podjęcia natychmiastowych, odpowiednio ukierunkowanych, zindywidualizowanych oddziaływań w zakresie nauczania i wychowania.
Aby proces wychowawczy był efektywny potrzebna jest wzajemna pozytywna relacja między wskazanymi podmiotami, mająca na celu dobro dziecka.
Efektywna współpraca z rodzicami jest fundamentem dla powodzenia działań
podejmowanych przez przedszkole. W wielu przypadkach wiedza rodziców o dziecku jest bardzo pomocna w przezwyciężaniu trudności obserwowanych w przedszkolu.
Rodzice mogą być ważnym źródłem informacji na temat sposobów postępowania z dzieckiem, motywowania go, radzenia sobie w różnych sytuacjach.
Żeby współpraca z rodzicami układała się dobrze i była owocna, każdy nauczyciel powinien zaskarbić sobie sympatię rodziców poprzez:
- wykazywanie zainteresowania sprawami swoich wychowanków i ich sytuacją rodzinną. Wskazane są rozmowy, których celem jest poznawanie dziecięcych problemów i chęć pomagania rodzicom w ich rozwiązywaniu;
- używanie w rozmowie odpowiednich argumentów logicznych, a nie tylko argumentów emocjonalnych;
- umiejętność słuchania, gdyż to pozwoli rodzicom „wygadać się”, a nauczycielom dostrzec problem wychowanka;
- poważne traktowanie osoby, z którą się rozmawia, między innymi poprzez prowadzenie rozmowy w odpowiednich warunkach;
- stwarzanie miłej, serdecznej i przyjaznej atmosfery pozwalającej rodzicowi na otwarcie się podczas spotkania.
Zasady współpracy przedszkola z rodzicami:
Aby współpraca przedszkola z rodzicami dzieci układała się jak najlepiej, zarówno jedna jak i druga strona, powinna kierować się pewnymi zasadami. Należą do nich: zasada pozytywnej motywacji, partnerstwa, jedności oddziaływań i systematycznej współpracy.
- Zasada pozytywnej motywacji mówi, że ważnym warunkiem skutecznej współpracy wychowawców i rodziców jest całkowicie dobrowolny w nim udział. Chodzi o to aby, wszyscy byli świadomi współpracy, jak również korzyści z nią związanych.
- Zasada partnerstwa podkreśla równorzędne prawa i obowiązki wychowawców
i rodziców. Chodzi o to, aby żadna ze stron nie czuła się mniej wartościowa od drugiej, aby tworzyły rodzaj wspólnoty, której członkowie mają w miarę jednakowy udział w podejmowaniu decyzji i razem ponoszą odpowiedzialność za wprowadzenie ich w życie. - Zasada jedności oddziaływań przypomina o konieczności realizowania przez wychowawców i rodziców dziecka zgodnych celów w pracy wychowawczej. Oprócz zgodności celów ważne jest także uzgadnianie metod i form oddziaływań.
- Zasada systematycznej współpracy ukazuje potrzebę czynnego i stałego zaangażowania się w wykonywanie zadań inicjowanych i organizowanych podczas współdziałania wychowawców i rodziców.
Kryteria sukcesu dobrze prowadzonej współpracy z rodzicami:
- Wzmocnienie relacji interpersonalnych pomiędzy rodzicami a wszystkimi pracownikami przedszkola – stworzenie miłej i przyjaznej atmosfery.
- Intensyfikacja współpracy z rodzicami i ich aktywny udział w życiu przedszkola.
- Zadowolenie dzieci, rodziców i nauczycieli wynikające z relacji wszystkich działań placówki w atmosferze zaufania i dobrej współpracy.
- Stworzenie partnerskich relacji między rodzicami a nauczycielami w zakresie odpowiedzialności za proces wychowawczy dzieci.
- Znajomość oczekiwań rodziców wobec przedszkola i uwzględnianie ich przez nauczycieli w planowaniu pracy wychowawczo-dydaktycznej i opiekuńczej.
- Osiąganie lepszych efektów wychowawczych dzięki ujednoliceniu metod pedagogicznych w domu i w przedszkolu.
- Pozytywna opinia rodziców o pracy przedszkola – popularyzacja działań
i osiągnięć placówki.
Reguły wymiany informacji z rodzicami:
- współpraca nauczyciela z rodzicami koncentruje się na tym, co powinni wiedzieć rodzice;
- nauczyciel upewnia się, czy informacje przekazane na zebraniu dotarły do wszystkich rodziców;
- nauczyciel okazuje akceptację i szacunek wobec rodziców;
- nauczyciel wykazuje zainteresowanie uczestnictwem rodziców w życiu przedszkola;
- nauczyciel zachęca rodziców do dzielenia się swoimi wartościami, celami i potrzebami;
- nauczyciel podkreśla rolę rodziców w decydowaniu o dziecku;
- nauczyciel różnicuje sposoby dzielenia się wiedzą – inaczej pracuje
z rodzicem, który np. samotnie wychowuje dziecko.
Rodzicu pamiętaj!
Mówiąc o zaobserwowanych przez siebie aspektach funkcjonowania Twojego dziecka:
- spróbuj opisywać rzeczywistość najdokładniej jak potrafisz,
- zwróć uwagę na to, by rozmowa odbywała się w warunkach zapewniających Ci poczucie bezpieczeństwa i dyskrecję,
- zadawaj pytania, jeśli nie rozumiesz czego oczekuje od Ciebie nauczyciel/specjalista,
- możesz sprawdzać, jak Twoi rozmówcy postrzegają funkcjonowanie Twojego dziecka na terenie przedszkola – to pomoże budować dialog,
- pokazuj mocne strony Twojego dziecka i jego możliwości,
- dziel się z nauczycielami i specjalistami tym, jak w domu radzicie sobie z różnymi trudnościami w funkcjonowaniu Twojego dziecka – co się Wam „sprawdza” w warunkach domowych, a o czym już wiadomo, że jest nieskuteczne,
- mów o zainteresowaniach i uzdolnieniach swojego dziecka – myślcie wspólnie z nauczycielami i specjalistami jak je wykorzystać w pracy na terenie przedszkola.
Współpraca z rodzicami jest elementem codziennej pracy nauczyciela. Niezależnie od tego, czy odbywa się ona podczas indywidualnych spotkań z rodzicami, spontanicznych rozmów czy na zorganizowanych zebraniach, nauczycielom zależy na tym, by budować z rodzicami trwałe i pozytywne relacje, które będą się przekładały na wspieranie rozwoju dziecka.
Jednym z warunków dobrej współpracy jest odpowiedni dobór form kontaktów.
W naszym przedszkolu wykorzystujemy wiele form współpracy z rodzicami, m.in.:
- Drzwi gabinetu Pani Dyrektor są zawsze otwarte dla rodziców, wszystkie prośby i sugestie są wysłuchane, a potem omówione z nauczycielkami grupy i psychologiem.
- Na początku roku szkolnego odbywa się zebranie ogólne wszystkich rodziców.
Pani Dyrektor informuje o organizacji pracy placówki, a nauczycielki w grupach szczegółowo omawiają roczny plan pracy, wdrażane programy i projekty, itp. - W trakcie roku szkolnego pomiędzy poszczególnymi zebraniami nauczycielki utrzymują stały kontakt z rodzicami w celu informowania ich o sukcesach dziecka, o jego niepowodzeniach, o aktualnych uroczystościach i ważnych wydarzeniach, a także o innych oczekiwaniach, związanych np. z różnymi projektami.
- Dwa razy w roku organizujemy zajęcia otwarte dla rodziców. Często są to rodzinne spotkania lub zajęcia we współpracy rodzic – dziecko. Zawsze po zajęciach otwartych dla rodziców odbywają się prelekcje bądź konsultacje indywidualne z psychologiem.
- Rodzice pomagają w organizacji uroczystości z okazji Dnia Babci i Dziadka i wielu innych wpisanych w harmonogram imprez w przedszkolu.
- Każdego roku zapraszamy rodziców na uroczystość z okazji Dnia Rodziny.
- Do października prowadzona jest obserwacja i diagnoza dzieci. O ich wynikach rodzice są informowani podczas zajęć otwartych oraz konsultacji indywidualnych. Dotyczy to wszystkich grup wiekowych.
- Konsultacje indywidualne, czyli spotkania nauczycielki i rodziców
poza godzinami pracy dydaktycznej. - Regularnie współpracujemy ze specjalistami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, m.in. organizujemy spotkania na terenie przedszkola, a także zapraszamy rodziców na cykl warsztatów „Szkoła dla rodziców”.
- Systematycznie kontaktujemy się z rodzicami przez internet, przekazujemy informacje związane z przebiegiem roku szkolnego. Na stronie internetowej umieszczane są fotorelacje z życia grup. Strona internetowa jest kompendium wiedzy o życiu przedszkola. Znajdują się tam ważne akty prawne, rozkłady dnia w poszczególnych grupach i wiele innych informacji. Strona jest aktualizowana na bieżąco.
- Organizujemy konkursy dla rodzin, np. fotograficzne, plastyczne.
- W placówce realizujemy szereg programów, m.in. „Mamo, tato, wolę wodę!”, „Kubusiowi Przyjaciele Natury”, „Klub Mleczaka”, „Cała Polska czyta dzieciom”, „Bilingual Future”.
- W naszym przedszkolu prężnie działa Rada Rodziców. Pani Dyrektor zapoznaje to gremium z Rocznym Planem Pracy Przedszkola, innowacyjnymi działaniami podejmowanymi w przedszkolu, informuje o planach rozwoju placówki.
Rodzicu, pamiętaj!
Twoje dziecko może inaczej zachowywać się w domu, a inaczej w przedszkolu/szkole. Na jego funkcjonowanie ma bowiem wpływ wiele czynników, które przeżywane są subiektywnie, m.in. poczucie bezpieczeństwa, postrzegana pozycja w grupie, poziom napięcia emocjonalnego. Dziecko wrażliwe w domu czuje się bezpiecznie i dobrze, w związku z tym zachowuje się swobodnie. Kiedy pójdzie do przedszkola, w którym wszystko jest nowe i nieznane – nauczyciele, rówieśnicy, rozkład zajęć, sala przedszkolna, otoczenie, może przeżywać trudne, silne emocje i zachowywać się lękliwie lub agresywnie. Sytuacje takie mogą mieć miejsce, mimo, że nauczyciele robią, co w ich mocy, by otoczyć dziecko troską i uwagą.
Warto umożliwić każdemu przedstawienie swoich obserwacji. Ty jako Rodzic widzisz jak Twoje dziecko funkcjonuje w środowisku rodzinnym, jak rozmawia z rodzeństwem czy z dziadkami, jak nawiązuje kontakt z rówieśnikami na podwórku, co pochłania jego uwagę kiedy ma czas wolny, jak radzi sobie w sytuacjach trudnych, itp. Do tej wiedzy nie ma dostępu nauczyciel. On z kolei widzi, jak Twoje dziecko radzi sobie na zajęciach, jak funkcjonuje podczas zabaw dowolnych, w jakie aktywności się angażuje, a których unika, jak nawiązuje kontakt/relacje w grupie rówieśniczej, itp.
To najczęściej na terenie domu rodzinnego uwalniają się nagromadzone i trzymane w ciągu całego dnia pod kontrolą trudne emocje. Wszystkie one kierowane są na rodziców i wyrażane poprzez zwiększoną drażliwość, złości, płacz, bunt, frustracje. Dzieci to znakomici obserwatorzy. Łatwo i szybko przyswajają sobie zachowania rodziców i doskonale wiedzą, jakie normy obowiązują w domu, a jakie w przedszkolu. Jeżeli dorośli umieją wyznaczyć dzieciom granice i jasno określić, co im wolno, a czego nie wolno, dzieci nie męczą się ciągłym testowaniem rodziców, nie manipulują nimi i mniej się buntują. Konsekwentne postępowanie z dziećmi, nagrody, ale i zakazy nauczą dziecko samodzielnego rozwiązywania problemów i radzenia sobie z emocjami. Nie ulegaj, gdy maluch próbuje wymusić coś na Tobie krzykiem. Staraj się w takich sytuacjach zachować spokój, spokojnie i stanowczo powiedz, że nie podoba ci się jego zachowanie i spróbuj odwrócić uwagę dziecka, zajmij je czymś innym.
Rola matki i ojca w procesie wychowania jest niezwykle ważna. Bezwarunkowa miłość matczyna, nadopiekuńczość, prowadzi do nadmiernego uzależnienia od matki i wpływa na deformację osobowości. Dlatego dla równowagi dobrze jest, gdy w wychowaniu bierze udział również ojciec, ale ojciec włączający dyscyplinę, ograniczenia i postępujący konsekwentnie.
Z raportu badań prowadzonych przez IBE wynika, że co trzecie dziecko jest objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną, jest uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. To dziecko o szczególnych uzdolnieniach, to dziecko z trudnościami edukacyjnymi, trudnościami w relacjach, nieradzące sobie z emocjami, to dziecko z niepełnosprawnością. Ten młody człowiek potrzebuje zrozumienia, pomocy i wsparcia, aby mógł osiągnąć sukces edukacyjno-wychowawczy. W tym miejscu pojawia się rola dla nas dorosłych: rodziców, nauczycieli, wychowawców, opiekunów… Musimy tak wspierać dziecko, aby w dorosłym życiu poradziło sobie w sytuacjach trudnych, było samodzielne. Istotne w rozwoju dziecka są spójne działania na linii rodzice –przedszkole – dziecko.
PROM – kilka prostych wskazówek mogących ułatwić Waszą pracę – pokazuje, że warto, aby współpraca była:
P – pozytywna
R – regularna
O – obustronna
M – mobilna
Pozytywna, czyli zakładająca dobre intencje każdej ze stron. Oznacza również to, że błędów i potknięć nie traktujemy jako porażek, lecz jako wyzwanie. Wzajemne zaufanie, że każdy z nas chce pomóc dziecku i dbać o jego prawidłowy rozwój, pomoże w nawiązaniu współpracy. Pozytywna oznacza również, że nastawiamy się na określenie wspólnych celów i na ich realizację. Nawet jeśli coś w danym momencie nie wychodzi, to nie obwiniamy się wzajemnie, ale koncentrujemy się na poszukiwaniu sposobów rozwiązania problemu.
Jednak kiedy Ty jako rodzic nauczysz się dostrzegać i mówić o nawet małych postępach dziecka – zyskają na tym wszyscy. Twoje dziecko – bo będzie słyszało, że coś się zmienia na lepsze, Ty sam – bo poczujesz, że Twój trud nie idzie na marne oraz nauczyciele – bo poczują się docenieni i gotowi do podejmowania dalszych zadań.
Regularna – ważne jest, abyś Rodzicu, utrzymywał stały kontakt z przedszkolem, wyrażał otwarcie swoje stanowisko w kwestiach dotyczących dziecka, poszukiwał wspólnie z nauczycielami i specjalistami najbardziej optymalnych sposobów rozwiązywania trudności. Rola rodzica to nie tylko udział w uroczystościach, wycieczkach czy rodzinnych festynach. Oznacza to Twój udział zarówno w rozpoznawaniu możliwości i potrzeb dziecka w różnych obszarach jego funkcjonowania, jak i wspólne planowanie działań oraz monitorowanie ich efektów. Jest to współpraca zarówno, kiedy jest dobrze, jak i wtedy, kiedy jest trudno – a mimo to decydujemy się na wspólne pokonywanie trudności.
Obustronna – czyli polegająca na wzięciu odpowiedzialności przez każdą ze stron – rodziców i przedszkole – za działania, których się podejmujemy, jak również wspieranie się wzajemne, otwarte komunikowanie, partnerskie traktowanie i zapewnienie dobrego przepływu informacji między wszystkimi osobami zaangażowanymi w proces wspierania dziecka. Warto ustalać wspólne cele i dzielić się zadaniami. Dzięki temu dziecko ma szansę uzyskać bardziej spójną pomoc, a dorośli zaangażowani w proces pomagania (rodzice, nauczyciele, specjaliści) – jasny podział odpowiedzialności i wzajemne wsparcie. Warto więc zgodnie poszukać dobrego rozwiązania, które byłoby skuteczne i zadowalające dla obu stron.
Mobilna – czyli zakładająca zaangażowanie w realizację założonych celów, podejmowanie działań przez każdego członka zespołu na miarę rzeczywistych możliwości, branie na siebie realnych zobowiązań, czyli unikanie podejmowania się czegoś, czego nie będę w stanie wykonać.
Każde dziecko, każdy człowiek jest inny, wyjątkowy, ma swoje szczególne potrzeby. Dzięki temu, że się od siebie różnimy, rozwijamy własne zainteresowania i jesteśmy dobrzy w różnych rzeczach, możemy się uzupełniać. Warto podążać za swoimi marzeniami, pasjami i wspierać to, w czym jesteśmy dobrzy. To pozwala nam odczuwać radość z tego, co robimy.
Dobro dziecka jest nadrzędną wartością, którą kieruje się przedszkole planując wraz z rodzicami działania wspierające. Bowiem tylko wówczas, gdy będziecie działać razem, dziecko ma szansę otrzymać pomoc, jakiej potrzebuje.
Opracowanie: Joanna Szarota-Zając
Literatura:
- „ABC współpracy z rodzicami w praktyce” / Małgorzata Chojak // „Bliżej przedszkola” 2014, nr 3
- „Integracja z rodzicami – czy jest potrzebna? / Kinga Rusin // „Doradca Nauczyciela Przedszkola” 2014, nr 32
- „O kształtowaniu dobrych relacji z rodzicami” / Ewa Zielińska // „Bliżej przedszkola” 2012, nr 1
- „O skutecznym porozumiewaniu się z rodzicami” / Ewa Zielińska // „Bliżej przedszkola” 2018, nr 4
- „Rodzice i nauczyciele : wspólny kierunek działań dla dobra dziecka” / Małgorzata Piotrowska // „Bliżej przedszkola” 2011, nr 12
- „Rodzice w przedszkolu : organizacja spotkań, wskazówki do prowadzenia rozmów, scenariusze zabaw i uroczystości” Warszawa, Raabe 2012
- „Zadania nauczyciela i przedszkola w rozwijaniu współuczestnictwa rodziców w procesie edukacji dzieci / Maria Mendel // „Bliżej przedszkola” 2013, nr 1
- „Ważna relacja: nauczyciel – rodzic” / Violetta Kruczkowska // „Bliżej przedszkola” 2012, nr 3
- „Moje dziecko w przedszkolu i szkole. Poradnik dla rodziców uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” / Katarzyna Leśniewska, Ewa Puchała // Warszawa, MEN 2011
- „Trudne dzieci, a może trudni rodzice? / Ewa Zielińska // „Bliżej przedszkola” 2018, nr 12