W wieku przedszkolnym u dzieci zaczynają się ujawniać wady postawy. Gimnastyka korekcyjna w przedszkolu pomaga zahamować ich rozwój na bardzo wczesnym etapie. Dlatego warto zadbać, by dziecko od najmłodszych latach wdrażało dobre nawyki związane z prawidłową postawą.
Według badań aż 90 proc. dzieci w Polsce ma wady postawy – wynika z danych opublikowanych przez Zakład Ochrony i Promocji Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka. Najczęściej są to wady kręgosłupa, kolan i stóp. Gdy nie są leczone odpowiednio wcześnie prowadzić mogą do trwałych niekorzystnych zmian, dysfunkcji narządów ruchu, a nawet kalectwa. Główne powody to zbyt mała aktywność fizyczna, coraz dłuższy czas spędzany przez najmłodszych przed telewizorem i komputerem, a także coraz większa liczba otyłych dzieci i nastolatków. Większość wad daje się wyleczyć odpowiednią gimnastyką korekcyjną i zmianą nawyków ruchowych. Należy pamiętać, że im później wada jest wykryta, tym leczenie jest trudniejsze. Mało jest wad wrodzonych, dominują wady postawy nabyte wynikające z niewłaściwego trybu życia, szkodliwych wzorców ruchu lub nawykowego utrzymywania nieprawidłowych pozycji statycznych. Według badań dzieci spędzają do 30 godzin tygodniowo przed telewizorem i komputerem, a tylko 2 godziny na zabawach ruchowych.
Najczęściej spotykane wady postawy u dzieci to: plecy okrągłe, skolioza, płaskostopie, koślawość kolan i stóp.
Plecy okrągłe są najczęściej efektem długotrwałego przebywania w nieprawidłowych pozycjach siedzących. Charakteryzują się pozycją zgarbioną, co jest związane z pogłębieniem kifozy piersiowej (czyli zbyt dużym zaokrągleniem pleców w odcinku piersiowym). Dzieci z plecami okrągłymi często mają pochyloną głowę, barki wysunięte do przodu oraz przykurczoną klatkę piersiową, co może powodować bóle pleców i problemami z oddychaniem.
Skolioza czyli boczne skrzywienie kręgosłupa jest to trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa. Postawa ciała dziecka jest asymetryczna co można zauważyć patrząc na dziecko z przodu i z tyłu. Skoliozy mogą być wrodzone i nabyte. Wymagają natychmiastowej terapii, ponieważ są przyczyną dużej deformacji sylwetki dziecka. Skoliozy prowadza z czasem do zaburzeń w funkcjonowaniu poszczególnych narządów wewnętrznych (zależnie od wysokości umiejscowienia skoliozy). Ruch ciała staje się także asymetryczny, często pojawiają się różnice w długości nóg z powodu obniżenia jednej strony miednicy. Boczne skrzywienia zaburzają funkcjonowanie wielu układów i narządów, mogą wystąpić też objawy ze strony układu nerwowego.
Płaskostopie to wada dotycząca stóp dziecka. Łuk przyśrodkowy stopy jest zbyt obniżony, co powoduje, że stopa jest spłaszczona lub nawet cała przylega do podłoża. Płaskostopie jest często efektem dużych obciążeń statycznych i dynamicznych oraz konsekwencją źle dobranego obuwia lub nadwagi.
Koślawość to wada dotycząca nóg, charakteryzuje się układaniem przez dzieci nóg w kształt litery X. Może być skutkiem szybkiego wzrostu dziecka. Bardzo często wpływa na chód dziecka, który staje się niezgrabny, chwiejny, a także sprawiający ból. Koślawość ma szansę wyleczenia tylko w wieku dziecięcym, prawie zawsze towarzyszy jej płaskostopie.
Najpowszechniejsze zaniedbania powodujące wady postawy to m.in.: brak ruchu, brak odpowiedniego rodzaju ruchu dobranego do możliwości i potrzeb dziecka, nieprawidłowe wzorce ruchowe ( podczas wykonywania wszelkich czynności dnia codziennego), niepoprawny wzorzec chodu, niepoprawna postawa ciała w pozycjach statycznych (takich jak: siedzenie, stanie, leżenie).
Oto kilka przykładowych ćwiczeń, które nie tylko korygują postawę, ale – co nie mniej ważne – są przez dzieci lubiane:
– pływające żabki – leżąc na podłodze na brzuchu, dzieci unoszą lekko ręce i nogi i wykonują ruchy jak podczas pływania;
– kwiatki rosną – dzieci siadają w siadzie skrzyżnym z pochylonym tułowiem i rękami wyciągniętymi do przodu, następnie powoli się prostują, unosząc ręce, po czym „więdną” i wracają do pozycji wyjściowej;
– koziołki bodą – w pozycji klęk podparty na hasło „koziołek bodzie” dzieci opuszczają nisko głowę, a następnie podnoszą ją energicznie, naśladując ruchy zwierzęcia. Po kilku chwilach wracają do pozycji wyjściowej;
– stopy biją brawo – siedząc na podłodze z kolanami ustawionym na zewnątrz i złączonymi stopami, dzieci podnoszą lekko nogi i uderzają stopą o stopę;
– żurawie i bociany – dzieci chodzą w kółeczku, unosząc kolana i maksymalnie obciągając stopy; naśladują ruchy brodzących ptaków;
– kto zbuduje wyższą wieżę – dzieci siedzą po turecku na podłodze, przed nimi leżą spore, lekkie klocki. Dzieci chwytają je stopami (najlepiej bosymi) i ustawiają jeden na drugim;
– domowe porządki – dzieci, siedząc, zbierają stopami rozrzucone drobne przedmioty i wrzucają je do kosza na zabawki;
– wieczorna toaleta – dzieci „mydlą” całe ciało, używając w tym celu jednej stopy, a następnie drugą „wycierają się” do sucha;
– przegląd prasy – dzieci siedzą na krzesełkach lub ławeczce i przewracają stopami kartki ułożonego na podłodze czasopisma;
– połykanie szarfy – dzieci siedzą w siadzie podpartym z wyprostowanymi nogami, przed nimi leży rozwinięta szarfa, chwytają ją palcami i kawałek po kawałku przyciągają pod stopę, nie odrywając pięt od podłogi;
– stopa w roli lusterka – dzieci siedzą na podłodze, opierając się o ścianę, biorą w ręce prawą lub lewą stopę, tak by była zwrócona do środka. Trzymając ją, oglądają „odbicie” swojego czoła, nosa, ust, brody, szyi, ramion. Następnie powtarzają zabawę, używając w charakterze lusterka drugiej stopy.
Jak zapobiegać ? Oto kilka rad:
Sen: powinien trwać od 10-11 godzin na dobę u dzieci młodszych, 8-9 godzin u dzieci starszych. Łóżko z w miarę twardym, nieuginającym się materacem. Poduszka niezbyt wysoka. Jej grubość to taka, aby wypełniała przestrzeń między barkiem a głową podczas leżenia na boku.
Odżywianie: bogate w białko i witaminy i zgodne z zasadami dietetyki.
Pozycja przy malowaniu, rysowaniu: biurko powinno być takiej wysokości, aby dziecko mogło oprzeć się przedramionami o blat mając wyprostowany kręgosłup, ramiona i przedramiona oparte o blat powinny tworzyć kąt prosty, wysokość krzesła powinna odpowiadać długości podudzi, aby całe stopy dziecka oparte były na podłodze.
Oświetlenie: z lewej strony dla dziecka praworęcznego, z prawej strony dla dziecka leworęcznego.
Aktywność ruchowa: zwiększenie jej poprzez taki ruch, dzięki któremu są wzmacniane mięśnie grzbietu i brzucha, ćwiczenia mające na celu kształtowanie prawidłowych krzywizn kręgosłupa.
Bardzo ważne, aby nauczyć i wyrobić u dziecka nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia i aby przestrzegał utrzymania prawidłowej postawy ciała przy pracy i odpoczynku.
Opracowała: Katarzyna Malinowska
Literatura:
Owczarek S., Bondarowicz M., Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej, WSiP, Warszawa 1997.
Tuzinek S., Biniaszewski T., Ratyńska A., Podstawy teorii i metodyki gimnastyki kompensacyjno-korekcyjnej. Politechnika Radomska, 2010.
Raport Health Behaviour in School-aged Children. Instytutu Matki i Dziecka, (HBSC) 2012.