Ważnym elementem wychowania jest uczenie dziecka od najmłodszych lat uszanowanie zasad panujących w danym otoczeniu. Zwyczaje obecne są przez cały dzień zarówno w domu jak i w przedszkolu. W obydwu przypadkach stałość i klarowność są kluczową kwestią tego zagadnienia. Rodzina odgrywa niezbędną rolę w rozwoju każdego dziecka. Jest ona podstawowym i naturalnym środowiskiem życia dziecka, którego członkiem staję się przez sam fakt narodzin. Szczególnie dla małych dzieci jest miejscem intensywnego oddziaływania wychowawczego. W okresie wczesnego dzieciństwa dziecko naśladuje zachowania rodziców i przejmuje ich styl bycia, sposób wartościowania i zachowania. Zwyczaje zaczynają się tworzyć już od pierwszych dni życia dziecka, jak na przykład, wówczas, kiedy rodzice zaspokajają potrzebę snu, pożywienia czy higieny swojego niemowlaka. Z czasem stają się rutyną.
Bardzo ważne jest wpajanie od najmłodszych lat podstawowych form grzecznościowych, ale również ważne jest uczenie wypełniania pewnych obowiązków. Dziecko poczuje się wtedy bardzo odpowiedzialne i potrzebne, np. w zakresie poprawnego zachowania się przy stole, jeżeli zaangażujemy je w przygotowanie stołu do posiłków. Wystarczy pokazać dziecku, w jaki sposób rozkładać talerze czy sztućce przed śniadaniem czy obiadem. Zwracajmy uwagę na postawę dziecka przy stole i przypominajmy, że nie siedzimy na nogach, nie wiercimy się i nie trzymamy łokci na stole. Pamiętajmy w jaki sposób powitać i pożegnać swoich gości w trakcie spotkań rodzinnych.
Należy pamiętać, że dziecko uczy się poprzez obserwacje i naśladownictwo. Nie jest sprawą prostą przyzwyczaić dzieci do tego, żeby pytały o pozwolenie, prosiły o coś czy dziękowały, jeśli ich najbliżsi sami tak nie postępują. Kiedy rodzice są uprzejmi względem siebie i innych dziecko powiela to zachowanie. Dlatego też to my musimy uświadomić, że inni też mają uczucia, z którymi należy się liczyć, a także pomóc dzieciom zastosować w praktyce wzorce dobrego zachowania, jakże niezbędne w codziennym współżyciu.
W przypadku dzieci, nawiązywanie znajomości nie jest sprawą łatwą. Na początku muszą się nauczyć wielu rzeczy, jak: podchodzić do rówieśników, obserwować ich reakcje, proponować wspólną zabawę, współpracować, wymieniać informacje, umiejętnie zadawać pytania, udzielać odpowiedzi, czekać na swoją kolej i całej gamy obowiązujących norm społecznych. To właśnie ten etap ma kluczowe znaczenie dla ich przyszłości.
Używania zwrotów grzecznościowych: Przepraszam! Proszę! Dziękuję! – można się nauczyć, ale pod warunkiem, że rzeczywiście będziemy używać tych słów na co dzień. My natomiast, tj. rodzice i nauczyciele, mamy prawo zadecydować jak dzieci powinny się zachowywać oraz wyznaczać gdzie leży granica tego, co dozwolone. Nie liczmy na to, że dzieci same z siebie zgadną, co im wolno, a czego nie. Rodzice i nauczyciele powinni promować wzorce dobrego zachowania. Zwroty grzecznościowe, tj. Przepraszam! Proszę! Dziękuję! Dzień dobry! Do widzenia! powinny być używane w sposób zwyczajowy, w trakcie codziennych czynności, jak na przykład przy wchodzeniu do łazienki lub innego pomieszczenia albo kiedy chcemy, żeby nam coś podano czy najzwyczajniej wchodząc do sklepu. Ucząc zwrotów grzecznościowych pamiętajmy o:
- przypominaniu dziecku słów: Dzień dobry, Do widzenia, Proszę, Dziękuję, Przepraszam, aby nabrało pewności, że są one ważne i potrzebne w życiu;
- wytrwałości i ciągłych ćwiczeniach, gdyż jest to bardzo żmudny proces.
Gdy chcemy nauczyć dziecka właściwego zachowania w miejscach publicznych pamiętajmy:
- o zabieraniu go w różne miejsca (po ustaniu pandemii): do kina, do teatru,
na koncerty, do parku, do restauracji, na spotkania rodzinne; - o podróżowaniu środkami komunikacji miejskiej, gdzie zwracamy uwagę na ciche mówienie, ustępowanie miejsca starszym osobom;
- nie zapominajmy o nagradzaniu dziecka pochwałami i pieszczotami za każdym razem, gdy ich użyje. Drogi Rodzicu po prostu uśmiechnij się i pogłaszcz po głowie. Innym razem powiedz „Świetnie!” lub „Wspaniale!”. Istotne jest, aby dzieci nauczyły się tych form, ale jeszcze ważniejsze jest to, żeby sami dorośli je praktykowali.
- wpojeniu nawyku informowania rodziców o każdej sytuacji, w której dziecko chce oddalić się w inne miejsce.
Uczenie dziecka dobrych manier to inwestycja w jego przyszłość. Tę naukę należy rozpocząć od najmłodszych lat, po to aby mieć pewność, że nasze dziecko, w każdej
z napotykanych sytuacji zachowa się właściwie.
- Zwroty grzecznościowe: dzień dobry, dziękuję, do widzenia, proszę bardzo, itd.
- Życzliwość: uśmiech, podzielenie się, pomaganie sobie nawzajem. Tymi słowami i tym zachowaniem powinien kierować się dorosły, także wobec dzieci.
Literatura:
- Guzowska B., Pruchnicki K., „Dobre wychowanie. Savoir vivre dla dzieci”
- Gordon T., „Wychowanie w samodyscyplinie”
- Gordon T., „Wychowanie bez porażek”
- Nelson J., „Pozytywna dyscyplina”
- Parker J., Stimpson J., „Wychowywać szczęśliwe dziecko”
Opracowanie: Joanna Szarota-Zając