Aktywność fizyczna to bardzo ważny element w życiu każdego człowieka, a już w szczególności u dzieci. W dzisiejszych czasach, gdy główną formą rozrywki dla dzieci jest internet i telewizja, istotne jest, by szukać alternatywnych form spędzania czasu wolnego z dziećmi. Bardzo ważne jest, dla budowania prawidłowych i silnych relacji z dziećmi wspólne spędzanie czasu. Sprawmy, by nasze dzieci miały piękne wspomnienia z dzieciństwa, oraz pokażmy im, że najlepszym odpoczynkiem jest aktywność fizyczna na świeżym powietrzu.
Zabawy ruchowe to wspaniały element codziennych zajęć z przedszkolakami, powinny być zatem stałym elementem w codzienności naszych dzieci. Biorąc pod uwagę, że dziecko w wieku przedszkolnym wymaga opieki rodziców, warto poświęcić spędzony razem czas na wspólną aktywność fizyczną. Z pewnością przyniesie to korzyści zdrowotne oraz wpłynie na umocnienie rodzinnej więzi emocjonalnej.
Ruch jest jedną z najważniejszych potrzeb rozwojowych dziecka. Dlatego należy stworzyć mu warunki do naturalnej ekspresji ruchowej zgodnie z jego zainteresowaniami. Już z natury pragnie ono ruchu i tylko chore stroni od ruchu lub uprawia go w niewielkich dawkach. Dziecko zdrowe charakteryzuje się niespożytą aktywnością ruchową, przy czym męczy się ono dość szybko, ale jeszcze szybciej wypoczywa i po krótkiej przerwie może znów podjąć krótkotrwały wysiłek w działalności zabawowej lub sportowej. Stąd wniosek, że zajęcia ruchowe powinny odznaczać się na ogół dużą intensywnością i tylko krótkie momenty spoczynkowe wystarczą dziecku do regeneracji sił.
Korzyści dla zdrowia wynikające z aktywności fizycznej:
− regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych,
− jakakolwiek ilość ruchu jest lepsza, niż siedzący tryb życia,
− dodatkowe korzyści dla zdrowia występują w miarę wzrostu ilości aktywności fizycznej poprzez większe natężenie, większą częstotliwość i/lub dłuższy czas trwania, − korzyści zdrowotne z regularnej aktywności fizycznej odnoszą wszyscy ludzie niezależnie od wieku, rasy, niepełnosprawności czy obecnych chorób przewlekłych.
Dzieciństwo jest najlepszym momentem na wyrobienie prawidłowych nawyków zachowania, w tym również przyzwyczajenia do ruchu, co korzystnie wpływa na utrzymanie tego nawyku również w wieku dorosłym. Dzieci są dużo bardziej podatne na kształtowanie nawyków, zatem w tym okresie trzeba zadbać, aby aktywność fizyczna stała się zwykłym elementem codziennego życia. Aktywność fizyczna powinna być dopasowana do wieku dziecka i jego możliwości motorycznych, obejmując każdy rodzaj ruchu – zajęcia indywidualne, gry zespołowe, aktywności życia codziennego.
Ruch w wieku dziecięcym zmniejsza ryzyko chorób przewlekłych w dorosłym życiu, poprawia kondycję fizyczną, zmniejsza ryzyko otyłości, wpływa na prawidłowy rozwój psychofizyczny, rozwija umiejętności motoryczne, wpływa na osiągnięcie wyższej szczytowej masy kostnej, co zmniejsza ryzyko osteoporozy w życiu dorosłym. Poza korzyściami fizycznymi odpowiednia ilość ruchu poprawia nastrój, samoocenę, koncentrację oraz zwiększa zdolność przyswajania wiedzy szkolnej, pozwalając na osiąganie lepszych wyników w nauce. Zabawa i ćwiczenia ruchowe pomagają dzieciom rozwijać ważne zdolności fizyczne, uczą pewności siebie i motywacji. Dzięki uprawianiu ćwiczeń i wysiłkom fizycznym dziecko uczy się pokonywać trudności, radzić sobie ze zmęczeniem, poznaje swoje możliwości i ograniczenia, uczy się przyjmować sukcesy i porażki.
Zaangażowanie się w aktywność fizyczną sprzyja również nawiązywaniu kontaktów społecznych. Podczas zabaw i uprawiania sportów grupowych dziecko nie tylko rozwija swoją sprawność ruchową, ale również ćwiczy kompetencje interpersonalne: umiejętność współpracy, konstruktywnej rywalizacji, przyjmowania sukcesów i porażek, odraczania gratyfikacji. Aktywność fizyczna połączona z zabawą z rówieśnikami staje się jeszcze bardziej atrakcyjną i rozwojową formą spędzania wolnego czasu. Aktywność ruchowa na świeżym powietrzu zmniejsza ryzyko wystąpienia powszechnych infekcji, krótkowzroczności, niedoboru witaminy D, otyłości, a także łagodzi objawy ADHD, stanów lękowych i depresji.
WHO podaje, że siedzący tryb życia jest czwartą przyczyną zgonów na świecie. Istnieją bardzo mocne dowody na to, że regularna aktywność fizyczna wydłuża życie i zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że siedzący tryb życia jest niekorzystnym czynnikiem ryzyka dla zachowania zdrowia, niezależnym od poziomu aktywności fizycznej. Spędzanie czasu przed ekranem komputera czy smartfona ma niekorzystne skutki dla składu ciała, ogólnej kondycji fizycznej czy osiągnięć szkolnych oraz zwiększa ryzyko występowania agresji i zachowań
antyspołecznych. Dzieci, które prowadzą siedzący tryb życia są bardziej narażone na urazy podczas uprawiania jakiegokolwiek sportu.
Ortopedzi ostrzegają, że wśród najmłodszych coraz częściej występują wady postawy: plecy okrągłe, wklęsłe czy płaskie, boczne idiopatyczne skrzywienia kręgosłupa, koślawe kolana i płaskostopie. Dzieci potrzebują więcej ruchu. Jest on naturalną potrzebą człowieka, która została stłumiona przez złe nawyki cywilizacyjne. Dzieci coraz więcej czasu spędzają przed telewizorem czy komputerem. Każde dziecko musi mieć czas i okazję by biegać, skakać, grać w piłkę, wędrować po lesie, pływać, wspinać się.
Aktywność fizyczna ważna jest na każdym etapie rozwoju dziecka, należy tylko odpowiednio ją zaplanować i zadbać o prawidłową motywację, a efektem będzie zdrowszy dorosły. Aktywność fizyczna powinna być zabawą i czymś, co chce się robić na własną rękę. Wczesna aktywność fizyczna jest krokiem do aktywnego całego życia. Dlatego troska o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka, o zapewnienie mu odpowiedniej ilości wszechstronnego ruchu jest działaniem na rzecz szeroko pojętego zdrowia dziecka – zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.
Rodzaje i zalecenia aktywności fizycznej dzieci
3-5 rok życia
Zabawa
Dzieci w wieku przedszkolnym powinny być aktywne w sumie przez 3 godziny każdego dnia o różnej intensywności: lekkiej, umiarkowanej lub energicznej. Najlepiej bawić się na zewnątrz – na podwórku lub na boisku. Spacerujcie po okolicy – idźcie razem zwiedzać! Poszukajcie okazji do wspinaczki lub huśtawek. Znajdź siłownię lub basen, które proponują zajęcia pomagające rozwijać umiejętności fizyczne i społeczne dzieci.
Mniej czasu przed ekranem
Twój 3-5-latek nie powinien spędzać więcej niż godzinę dziennie przed ekranem. Zaproponuj aktywności, które pomogą poruszać się dziecku. Pobawcie się biegając, tańczcie do muzyki. Każda aktywna chwila, którą spędzasz z dzieckiem będzie potem okazją do wspomnień. Sen
Dzieci w wieku 3-5 lat potrzebują w sumie 10-13 godzin snu każdego dnia, łącznie z drzemkami.
6-12 rok życia
Dzieci potrzebują 60 minut aktywności fizycznej każdego dnia. Obejmuje to aktywność poprawiającą pracę serca, mięśni i kości. Pomóż swojemu dziecku mniej siedzieć i więcej się ruszać! Poproś je o wyprowadzenie psa na spacer. Niech pojedzie na rowerze do szkoły. Niech tańczy w pokoju. Zobacz, jak szybko mogą wejść po schodach. Znajdź okazje do zachęcania do aktywności w ciągu dnia. Zrób z tego grę!
Sen
Dzieci w wieku 6-12 lat potrzebują 9-12 godzin snu każdego dnia, w tym drzemki. Dobrze jest wyłączyć wszystkie ekrany co najmniej 1 godzinę przed snem. Sypialnie powinny być chłodne, ciemne i ciche. Dzięki temu dziecko będzie lepiej pracować w szkole i chętniej się bawić.
Zabawa
Jeśli to pokochają, to zrobią to! Czy Twoje dziecko interesuje się piłką nożną? Tańcem? Pływaniem? Koszykówką? Zaproś przyjaciół do wspólnej zabawy. Aktywnie spędzą czas w towarzystwie przyjaciół.
Mniej czasu przed ekranem
Każdego dnia dziecko powinno spędzić nie więcej niż 2 godziny siedząc przed telewizorem lub komputerem. Poważnie. Po odrobieniu pracy domowej, wyślij je na zewnątrz, aby się bawiło.
Piramida aktywności fizycznej dla dzieci w wieku przedszkolnym Instytut Żywności i Żywienia, wspierany przez Ministerstwo Zdrowia, opracował piramidę aktywności fizycznej dla dzieci, która doskonale obrazuje jaka aktywność fizyczna i w jakich ilościach jest potrzebna każdemu dziecku.
− U podstaw tej piramidy leżą codzienne aktywności dziecięce, takie jak: spacery, pokonywanie pieszo trasy do przedszkola, wchodzenie po schodach czy aktywność ruchowa na placu zabaw. Dobrze byłoby, aby ograniczenie korzystania z windy, schodów ruchomych stało się naszym prozdrowotnym nawykiem.
− Nieco wyżej, zalecane 3-5 razy w tygodniu są: rekreacja ruchowa różnego typu: granie w piłkę, jazda na rowerze, rolkach lub hulajnodze.
− 2-3 razy w tygodniu należy znaleźć czas na konkretne ćwiczenia rozwijające siłę i wytrzymałość, a także te, które kształtują estetykę ruchu. Do tej kategorii aktywności
fizycznej zalicza się m.in. taniec, pływanie, sporty walki czy gimnastykę (np. artystyczną).
− Na szczycie piramidy znajdują się bierne formy wypoczynku: oglądanie telewizora i korzystanie z komputera, które w aktywnościach naszych dzieci powinniśmy zdecydowanie ograniczać. Dziecko, które posadzimy przed ekranem, nie ma szans w pełni poznawać świata, a przez to jego doświadczenie staje się uboższe. Rolą rodziców jest kontrolowanie czasu spędzanego przez dziecko w ten sposób oraz ustalenie i konsekwentne respektowanie ograniczeń czasowych. Zabranianie tych współczesnych i nowoczesnych form rozrywki uczących zastosowań technologicznych nie jest dobrym pomysłem – zdecydowanie lepszym jest dawanie dobrego przykładu i proponowanie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu, najlepiej ruchowych.
Co robić wiosną? Jak aktywnie spędzić czas?
- Spacerowanie: Długie spacery w parkach, lasach lub w pobliżu jezior czy rzek to doskonały sposób na aktywność fizyczną i jednoczesne cieszenie się piękną pogodą wiosenną.
- Jazda na rowerze: Wiosną warto wyjść na rowerowe przejażdżki. Można odkrywać nowe szlaki rowerowe lub po prostu cieszyć się przejażdżką po okolicy. 3. Rolki: to według wielu osób najprzyjemniejszy sposób na spędzanie wolnego czasu na zewnątrz. Oczywiście zawsze podczas wypadów na rolki warto korzystać z kasku i ochraniaczy, które pomogą uniknąć bolesnych kontuzji.
- Gra w piłkę: Organizacja gry w piłkę nożną, siatkówkę, koszykówkę lub inne gry zespołowe na świeżym powietrzu to świetny sposób na spędzenie czasu i aktywność fizyczną.
- Wiosenne zabawy na placu zabaw: Wiosną dzieci mogą bawić się na placach zabaw, korzystając z różnorodnych urządzeń do zabawy na świeżym powietrzu, co jest świetną formą aktywności fizycznej.
- Sadzenie roślin: Zachęcanie dzieci do sadzenia roślin, kwiatów lub ziół w ogrodzie to nie tylko aktywność fizyczna, ale również sposób na naukę i zrozumienie cyklu życia roślin.
- Gry na świeżym powietrzu: Organizacja różnego rodzaju gier i zabaw na świeżym powietrzu, takich jak ukryty skarb, biegi przeszkodowe czy chodzenie po linie, może dostarczyć dzieciom wiele radości i aktywności fizycznej.
- Pikniki: Organizacja rodzinnych pikników na łonie natury to świetny sposób na spędzenie czasu na świeżym powietrzu i aktywność fizyczną, podczas której dzieci mogą biegać, skakać i bawić się na trawie.
- Zajęcia sportowe: Zapisanie dzieci na zajęcia sportowe, tj.: piłka nożna, lekkoatletyka, koszykówka, czy tenis, daje im okazję do regularnej aktywności fizycznej i rozwijania umiejętności sportowych.
Bibliografia
Fall-Ławryniuk M., Ciało i umysł lubią ruch, „Bliżej Przedszkola” 2009, nr 6. Gniewkowski W., Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne, WSiP, Warszawa 1990. Nadachewicz K., Rola nauczyciela w rozwoju ruchowym dziecka, „Wychowanie w przedszkolu” 2009, nr 10.
Pasternak A., Fit, czyli w dobrej formie. Kultura fizyczna przedszkolaka, „Bliżej Przedszkola” 2010, nr 12.
Materiały zaczerpnięte z programu edukacji i aktywizacji sportowej dzieci w przedszkolach i szkołach podstawowych (klasy 1-3) „Zdrowo i sportowo”.
Materiały pozyskane po konferencji online Zasady prawidłowego komponowania posiłków w diecie dzieci i młodzieży oraz wpływ aktywności fizycznej na rozwój chorób cywilizacyjnych wśród dzieci, 06.03.2024 r.
Opracowanie: Joanna Szarota-Zając